Η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι εντός της εβδομάδος θα κατατεθεί σε δημόσια διαβούλευση ο νόμος για την αλλαγή του εκλογικού συστήματος στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Ένας νέος νόμος που φιλοδοξεί να διορθώσει οριστικά τις στρεβλώσεις που παρουσιάστηκαν από την εφαρμογή στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2019 του εκλογικού συστήματος της απλής αναλογικής που είχε θεσμοθετήσει η προηγούμενη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ.
Η εφαρμογή της απλής αναλογικής επέφερε μια ρευστοποίηση στο πολιτικό σκηνικό των τοπικών κοινωνιών καθώς έδωσε το κίνητρο για τη δημιουργία πολλών μικρών αυτοδιοικητικών παρατάξεων, οι οποίες διεκδικούσαν, πέραν από την παρουσία τους στα δημοτικά και περιφερειακά συμβούλια, μερίδιο στη διαχείριση των τοπικών πραγμάτων καθώς εκ των πραγμάτων οι νέοι διοικούντες των ΟΤΑ όφειλαν να προχωρήσουν σε συμμαχίες για τη δημιουργία πλειοψηφιών.
Φυσικά υπό την απειλή να βρεθούν νέοι δήμαρχοι και περιφερειάρχες σε δύσκολη θέση από μικρότερους και μεγαλύτερους δυνητικούς εταίρους, η κυβέρνηση Μητσοτάκη προχώρησε στις περίφημες “τροπολογίες Θεοδωρικάκου”, μέσω των οποίων θεσμοθετήθηκε ένα πρωτοφανές δημαρχοκεντρικό σύστημα, που όμοιο του δεν προέβλεπε ούτε το προ απλής αναλογικής σύστημα, όπου πλέον ο δήμαρχος μπορεί να περνάει όλα τα κρίσιμα ζητήματα μέσω των απόλυτα ελεγχόμενων επιτροπών (Οικονομική και Ποιότητας Ζωής), καθιστώντας το Δημοτικό Συμβούλιο απλό θεατή με ελάχιστη ή μηδενική δυνατότητα παρέμβασης.
Ουσιαστικά αυτές οι τροπολογίες στο όνομα της αντιμετώπισης ενδεχόμενων στρεβλώσεων από το κατακερματισμό της λαϊκής ψήφου λόγω απλής αναλογικής, απλά κατήργησε τον ίδιο το νόημα των εκλογών όπως αυτές διεξήχθησαν το 2019.
Ο νέος νόμος, βασικές πτυχές του οποίου παρουσιάζονται στον τύπο, αποτελεί ουσιαστικά μια επιστροφή στο προ απλής αναλογικής σκηνικό. Ουσιαστικά ο νικητής των αυτοδιοικητών εκλογών θα απολαμβάνει μιας μεγάλης πλειοψηφίας 60% στο δημοτικό συμβούλιο, ανεξαρτήτως του αποτελέσματος του πρώτου γύρου των εκλογών, ενώ επανέρχεται και η πρόβλεψη για ανάδειξη νικητών από τον πρώτο γύρο όταν αυτοί θα επιτυγχάνουν επίδοση άνω του 43%. Συμπληρωματικά υπάρχουν σκέψεις για υιοθέτηση κατώτατου ορίου (3-5%) για την είσοδο μιας δημοτικής παράταξης στο συμβούλιο, σε μια προσπάθεια αποτροπής του κατακερματισμού των δημοτικών παρατάξεων.
Ο νέος νόμος κάνοντας ένα άλμα στο παρελθόν αγνοώντας τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί την τελευταία δεκαετία. Η αποδόμηση του κομματικού πελατειακού κράτους και η αποταύτιση των πολιτών από κομματικές σημαίες έχει αποδυναμώσει το βασικότερο πυλώνα του προ 2010 εκλογικού συστήματος, τις μεγάλες κραταιές δημοτικές παρατάξεις με κομματική στήριξη.
Οι πολίτες δεν είναι εύκολο να περιοριστούν πλέον σε κομματικά μαντριά αλλά αναζητούν επιλογές με κύριο κριτήριο τα πρόσωπα και τις αξίες που αυτά τα πρόσωπα εκπροσωπούν στις τοπικές κοινωνίες τους. Μια προσπάθεια από τα πάνω, μέσω δηλαδή του εκλογικού συστήματος, μόνο νέες στρεβλώσεις μπορεί να δημιουργήσει, νοθεύοντας καίρια τη λαϊκή βούληση και πλήττοντας καθοριστικά την πολιτική νομιμοποίηση των αυτοδιοικητικών θεσμών.
Αντί να υπάρξουν προσπάθειες εγκαθίδρυσης μηχανισμών όπου θα επιδιώκεται και θα επιβραβεύεται η σύνθεση απόψεων για την δημιουργία πλειοψηφιών πάνω στα κρίσιμα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι τοπικές κοινωνίες, γίνεται προσπάθεια επιβολής με μεταφορά στο τοπικό επίπεδο των παθογενειών του κεντρικού πολιτικού συστήματος.
Ο νέος νόμος είναι σαφές ότι κινείται σε εντελώς λανθασμένη κατεύθυνση, σχεδιασμένος με μια στόχευση ποδηγέτησης και ελέγχου της αυτοδιοίκησης από το κεντρικό κράτος. Η σύγχρονη τοπική αυτοδιοίκηση, που καλείται συχνά να υποκαταστήσει τις ανεπάρκειες του κεντρικού κράτους μέσα σε ένα περιβάλλον πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, δεν έχει ανάγκη την επιστροφή σε ένα κομματοκρατούμενο παρελθόν αλλά την υιοθέτηση θεσμικών παρεμβάσεων που θα ενισχύσουν την πολιτική και κοινωνική νομιμοποίηση της αυτοδιοίκησης μέσω θεσμών ουσιαστικού ελέγχου της διαφάνειας και λογοδοσίας των διοικούντων με στόχευση την επιστροφή των πολιτών στην κορυφαία δημοκρατική ευθύνη, τη συμμετοχή στα κοινά.
Αλέξανδρος Αρβανιτάκης
Διεθνολόγου, Δημοτικού Συμβούλου και Επικεφαλής Πρωτοβουλία Αγίου Δημητρίου